Een onzichtbaar netwerk van kunstmatige waterlelies
Wie de afgelopen weken langs de Oudezijds Voorburgwal wandelde, heeft misschien niets vreemds opgemerkt. Dat was precies de bedoeling. Tussen de afgevallen bladeren en de geparkeerde woonboten dreven vijftig onopvallende, donkergroene objecten. Dit was geen zwerfafval, maar de culminatie van zes maanden intensief werk door het studententeam BlueSense van de Universiteit van Europees Ivy (UEI).
Het project, een samenwerking tussen masterstudenten Computer Science en bachelorstudenten Digital Design, heeft een succesvolle pilot afgerond in samenwerking met Waternet. Hun doel? Het real-time in kaart brengen van micro-vervuiling in de Amsterdamse grachten met behulp van autonome, biologisch afbreekbare sensoren.
Van Science Park naar de binnenstad
Het idee ontstond in september 2024 in het Bio-Digital Matter Lab op Science Park 909. “De huidige meetsystemen van de gemeente zijn uiterst nauwkeurig, maar ook statisch en duur,” legt Jeroen Visser (24), masterstudent AI, uit. “Wij wilden een zwerm-intelligentie creëren: goedkope sensoren die met elkaar praten en samen een ‘hittekaart’ van de waterkwaliteit vormen.”
De technische uitdaging was enorm. De sensoren moesten klein zijn, energiezuinig, en bovenal: ze mochten het historische stadsbeeld niet verstoren. Hier kwam de faculteit Creative Media om de hoek kijken.
“In het begin botsten we enorm,” geeft Elif Yilmaz (21), derdejaars Design, eerlijk toe. “De engineers wilden fel oranje plastic behuizingen zodat ze de sensoren makkelijk terug konden vinden. Wij vonden dat visuele vervuiling. We hebben nachtenlang doorgehaald om een compromis te vinden.”
De kunst van het falen
Het compromis werd gevonden in biomimicry. De sensoren zijn ontworpen in de vorm van Nymphaea alba (witte waterlelie) bladeren, geprint met een mengsel van gerecycled PLA en een waterafstotende coating op basis van mycelium (schimmeldraden).
De weg naar succes verliep echter niet zonder slag of stoot. Tijdens de eerste veldtest in oktober zonk bijna 30% van de vloot binnen een uur door een ontwerpfout in de waterdichting. “Dat was een pijnlijk moment,” herinnert Dr. Arun Patel, begeleidend docent vanuit de faculteit CS, zich. “Er werd gescholden, er waren tranen. Maar dit is precies wat wij bij UEI willen zien. In een collegezaal leer je theorie; aan de waterkant leer je dat de realiteit weerbarstig is.”
Het team herpakte zich, herontwierp de interne ballast en ontwikkelde een nieuw energie-protocol. In plaats van data continu naar de cloud te sturen (wat veel stroom vreet), gebruiken de sensoren nu ‘TinyML’. Een miniatuur AI-model op de chip zelf analyseert de waterwaarden lokaal en stuurt alleen een signaal als er een afwijking wordt gedetecteerd.
Data met maatschappelijke impact
De resultaten van de januaritest zijn veelbelovend. Het netwerk slaagde erin om een illegale lozing van frituurvet door een horecagelegenheid binnen twintig minuten te detecteren en te lokaliseren – een proces dat normaal dagen kan duren voordat het zichtbaar wordt.
De data is inmiddels gedeeld met de ecologen van de Gemeente Amsterdam. Het unieke aan de BlueSense sensoren is dat ze niet alleen chemicaliën meten, maar via akoestische sensoren ook de biodiversiteit onder water monitoren. “We kunnen aan de hand van geluidsgolven activiteit van vissen en ongewervelden onderscheiden,” zegt Visser.
Toekomstmuziek
Hoewel de pilot succesvol is, blijven de studenten kritisch. De huidige batterijduur van 72 uur is nog te kort voor langdurige monitoring. Daarnaast is er de ethische discussie: in hoeverre mag je de publieke ruimte volleggen met sensoren, ook al zijn ze ‘onzichtbaar’?
Rector Willem van Naaldwijk is in ieder geval trots. “Dit project belichaamt onze filosofie,” schrijft hij in een interne memo. “Het is technisch complex, esthetisch verantwoord en maatschappelijk relevant. En het belangrijkste: het is ontstaan door studenten die uit hun eigen vakgebied durfden te stappen.”
Het team BlueSense is nu in gesprek met een startup-incubator op het Science Park om te kijken of het concept opgeschaald kan worden voor gebruik in andere waterrijke steden zoals Venetië en Bangkok. Voorlopig blijven de kunstmatige lelies echter nog even dobberen in Amsterdam, als stille wachters van de gracht.
Leave a Reply