Een lichtpuntje in de donkere dagen
November in Amsterdam is genadeloos. De zon gaat onder voordat de laatste colleges zijn afgelopen, en de grijze lucht lijkt permanent op het asfalt te drukken. Voor de studenten van de Universiteit van Europees Ivy (UEI), die midden in hun tentamenweek zitten, is de winterdip (Seasonal Affective Disorder) geen mythe, maar een jaarlijkse realiteit.
Maar wie deze week de universiteitsbibliotheek binnenliep, werd niet begroet door tl-balken, maar door een pulserende, cyaanblauwe gloed. Dit is Neuro-Lumina, een project dat begon als een inzending voor het Amsterdam Light Festival, maar eindigde als een controversieel experiment in de chronobiologie.
De wetenschap van kleur
“Kunst gaat meestal over wat je ziet,” zegt masterstudent Neurowetenschappen Sarah van den Brink. Ze wijst naar de golvende structuur van gerecycled plexiglas die boven de studietalels hangt. “Wij waren geïnteresseerd in wat licht doet met je hormonen.”
Het team, een samenwerking tussen Biomedical Sciences en Creative Media, baseerde het ontwerp op specifiek onderzoek naar lichtfrequenties. De installatie straalt licht uit met een golflengte van precies 480 nanometer. “Dit is de ‘sweet spot’ voor je retinale ganglioncellen,” legt Sarah uit. “Het onderdrukt de aanmaak van melatonine (slaaphormoon) en stimuleert cortisol (alertheid). In theorie is dit de ultieme studie-lamp.”
Ruzie over ‘Ziekenhuis-Chic’
De theorie bleek echter lastig te verenigen met esthetiek. Tijdens de ontwerpfase in september vlogen de studenten elkaar in de haren. De design-studenten wilden warme, sfeervolle tinten (oranje en dieprood) om de gezelligheid te bevorderen. De wetenschappers weigerden.
“Het was een clash van culturen,” herinnert Lucas, de hoofdontwerper, zich. “Zij kwamen met grafieken die bewezen dat rood licht je slaperig maakt. Wij zeiden: ‘Prima, maar dat blauwe licht van jullie ziet eruit als een operatiekamer of een tandartspraktijk.’ We noemden het spottend ‘Ziekenhuis-Chic’. Uiteindelijk hebben we een compromis gevonden: een dynamisch algoritme dat het blauwe licht langzaam laat ‘ademen’ in een ritme, zodat het minder agressief voelt.”
De onbedoelde bijwerkingen
Vorige week ging de stekker erin voor een live-test tijdens de tentamenweek. De resultaten waren… gemengd.
De objectieve data waren indrukwekkend. Uit een steekproef met wearables bleek dat studenten die onder Neuro-Lumina studeerden, gemiddeld 15% langer gefocust bleven dan de controlegroep in Zone B. Maar er was een keerzijde.
Op woensdagochtend meldden zich drie studenten bij de studentenarts met zware hoofdpijn en, ironisch genoeg, slapeloosheid. “Ik heb tot 04:00 uur ‘s nachts naar mijn plafond liggen staren,” klaagde een tweedejaars economiestudent op Reddit. “Dat licht werkt te goed. Mijn hersenen dachten dat het 12 uur ‘s middags was, terwijl ik gewoon wilde slapen na mijn tentamen.”
Het team moest haastig ingrijpen. De intensiteit werd teruggeschroefd van 10.000 lux naar 5.000 lux, en er werd een ‘avondklok’ ingesteld: na 20:00 uur schakelt de installatie nu automatisch over naar een warm, amberkleurig licht dat geen invloed heeft op het bioritme.
Selectie voor het festival
Ondanks (of dankzij) de commotie heeft de jury van het Amsterdam Light Festival het werk geselecteerd voor de officiële vaarroute. Vanaf volgende week verhuist Neuro-Lumina van de bibliotheek naar een plek aan de Plantage Muidergracht.
Daar zal het werk een andere functie krijgen. Niet om studenten wakker te houden, maar om voorbijgangers een moment van ‘visuele cafeïne’ te geven in de donkere winteravond.
Rector Willem van Naaldwijk ziet het project als een schoolvoorbeeld van de UEI-filosofie. “We hebben geprobeerd kunst wetenschappelijk te maken, en wetenschap artistiek,” zegt hij in de maandelijkse nieuwsbrief. “Dat we daarbij per ongeluk een paar studenten wakker hebben gehouden, is spijtig, maar leerzaam. Innovatie is soms een beetje hoofdpijn.”
Bezoekers zijn welkom om de installatie deze week nog te ervaren in de bibliotheek – op eigen risico, en bij voorkeur niet vlak voor het slapengaan.
Leave a Reply